01-12-23
Hoe het was
In Feijenoord en IJsselmonde wordt veel gebouwd en opgeknapt. Maar wat zat hier vroeger eigenlijk? Wat deden de mensen voor werk? Hoe leefden ze? Pieter Termeer van Leeszaal Vreewijk brengt voor Stadionpark en de Roseknoop de geschiedenis tot leven. Pieter heeft Zuid van kinds af aan met eigen ogen zien veranderen en zit boordevol verhalen. Dit keer vertelt Pieter Termeer over de stoere jongens van Piet Smit en de zoete meisjes van Van Melle (niet van Nelle!)
Elke morgen was het raak, behalve dan op zondag. De jongens liepen links en de meisjes rechts, het Varkenoordseviaduct op. Ze kwamen uit de wijken verderop in Zuid en gingen op weg naar de werkplaatsen en fabrieken in Feijenoord.
Dit gebied was toen één en al bedrijvigheid: met de verpakkingsindustrie, de Oranjeboom brouwerij, de margarinefabriek van Van den Bergh & Jurgens, veel kleine en grote metaalfabrieken en de nodige kolen- en ertskades. In Feijenoord waren ook de remises van de Rotterdamsche Tramweg Maatschappij te vinden en natuurlijk veel cafeetjes.
Bij de scheepswerf van Piet Smit werden de jongens op de schoolwerkplaatsen opgeleid tot scheepstimmerlieden, lassers en plaatwerkers. De meisjes, vaak niet ouder dan 15 jaar, werkten onder andere bij de zoetwarenfabriek van Van Melle. Daar verdienden ze in de crisisjaren ‘30 een aanvulling op het inkomen van de gezinnen. Dat was nodig want de vader was helaas maar al te vaak werkloos.
We spreken vaak over ‘die goeie ouwe tijd’, maar de vooroorlogse crisisjaren waren allesbehalve goed. De arbeiders werden ronduit slecht behandeld, de woon- en werkomstandigheden waren vaak erbarmelijk. Voor alle verbeteringen moest hard worden geknokt. Ondanks tegenwerking groeide de vakbeweging gestaag door en organiseerde vele stakingen en werkonderbrekingen. We realiseren ons tegenwoordig helaas niet meer hoeveel verworvenheden - die wij vanzelfsprekend vinden – we aan die strijd te danken hebben.
Ook de jongens van Piet Smit werden niet ontzien. Als ze hun diploma hadden gehaald werden ze vaak meteen ontslagen. Er waren toch altijd genoeg jongens te vinden die tijdens de opleiding bijna gratis wilden werken. Dit overkwam ook mijn ooms Pieter en Herman. Deze manier van doen werd uiteraard door iedereen verfoeid, maar er was weinig tegen te doen. Als je geluk had, en je werd arbeider bij Piet Smit, dan was je kostje echt nog niet gekocht. Onbetaald overwerk, levensgevaarlijke werkomstandigheden, zelfs loonsverlagingen waren in die tijd schering en inslag.
Ondanks de crisis werden bij Piet Smit toch nog veel schepen afgebouwd. Die werden feestelijk gedoopt, met champagne en muziek, en uiteraard een stoet hoge piefen erbij. Daar werden ook het nodige hartige en zoete lekkers bij geserveerd, wellicht ook van de Van Melle fabriek.
Terug naar de stroom jongens en meisjes. Ze wandelden keurig op en af, apart van elkaar. Toch was er voldoende gelegenheid om elkaar te ontmoeten. De toen nog jonge, maar al zeer succesvolle voetbalclub Feyenoord zorgde voor een gezellige drukte op de zondag. Let wel: er waren toen nog gescheiden competities. De zaterdag was voor de Protestantse zuil, de zondag voor de Katholieken en Andersdenkenden. Maar in welke zuil je ook opgroeide, op de werkvloeren, tijdens personeelsavonden, in de Feijenoordse cafeetjes, in de tram, de bus of op de fiets, overal kwamen de jonge mensen met elkaar in contact.
Ondanks al die verscheidenheid in werk, geloof, afkomst of andere zaken wisten de mensen elkaar dus toch in saamhorigheid te vinden. Dat is misschien wel wat Rotterdam-Zuid en de Roseknoop zo mooi maakte, en nog steeds maakt.
Tekst: Pieter Termeer
Beeld: Stadsarchief Rotterdam
